Het project

Het land van de kunstnier is een historisch onderzoeksproject naar de ontwikkeling van de kunstmatige nier als van oorsprong Nederlandse medische innovatie die de mondiale geneeskunde beïnvloed heeft. Het project startte in 2019, toen auteurs Herman Broers en Paul Gundlach hun samenwerking voortzetten na publicatie van hun boek Dialyse op Zuid (AERIE, 2019). Dat boek kwam uit bij het 65-jarig jubileum van de dialyseafdeling van het Maasstad Ziekenhuis in Rotterdam.

Achtergrond

De kernvraag waarmee het begon, was eenvoudig: in 1945 had Nederland met de pas uitgevonden kunstnier van Kolff een revolutionaire innovatie in huis. Waarom duurde het nog eens tot in de jaren zestig voordat deze in eigen land werd omarmd en het bed van de patiënt bereikte? Had dat niet eerder gekund? Vervolgens rees de vraag wat er in de decennia ervoor aan kunstnierontwikkeling had plaatsgevonden voordat Kolff verscheen.

Paul Gundlach en Herman Broers ontdekten dat er geen integrale historische publicatie bestond over de wording van de kunstnier in Nederland. Wel van de uitvinder (Kolff, door Herman zelf geschreven), niet van de uitvinding. Ze namen zich voor om die te gaan schrijven. Het land van de kunstnier is het resultaat.

Paul Gundlach

Meer dan 25 jaar werkte Paul in de dialyse als verpleegkundige en verpleegkundig specialist. Hij was jarenlang eindredacteur van het vakblad Dialyse en Nefrologie Magazine en heeft een passie voor geschiedenis. Hij verdiepte zich in de historie van nier-vervangende therapieën, specifiek de dialyse, vanuit zijn woon- en werkplaats Rotterdam. De dialyseafdeling in ‘De Clara’ waar Paul begin jaren negentig kwam werken, is historische grond. Hier ontwikkelde internist Erik Twiss, ‘leerling’ van kunstnierpionier Willem Kolff, met zijn instrumentmaker in de jaren vijftig en zestig verschillende kunstnieren, waaronder de ‘Clara-nier’. Twiss voerde na de emigratie van Kolff in 1950 als enige in Nederland acute dialysebehandelingen uit. Hij hield hiermee de kunstnier in leven in het land waar die was uitgevonden.

Paul Gundlach redde in 1995 een aantal dozen met oude foto’s en documenten tijdens renovatie van de dialyseafdeling. Toen het Sint Claraziekenhuis jaren later fuseerde met het Zuiderziekenhuis tot het Maasstad Ziekenhuis, verhuisden de materialen samen met historische kunstniermodellen mee naar de nieuwbouw. In 2019, toen de dialyseafdeling van het Maasstad 65 jaar bestond, richtte hij daarmee, in opdracht van de dialyseafdeling en samen met Kolff-biograaf Herman Broers, een permanente expositie in de hal in. Samen schreven ze het boek Dialyse op Zuid, dat de geschiedenis van de kunstnier in Rotterdam van Twiss tot het huidige Maasstad Ziekenhuis beschrijft.

Inmiddels werkt Paul als verpleegkundig specialist Klinische genetica in het Erasmus MC. Zijn passie voor dialysehistorie bleef.

Herman Broers

Historisch journalist en hoofdredacteur Herman Broers was nog correspondent voor het Algemeen Nederlands Persbureau (ANP) in Overijssel toen hij in 1999 in Kampen kunstnieruitvinder Willem Kolff ontmoette. De beroemde uitvinder, ereburger van die stad, kwam vanuit Amerika over om het leegstaande Stadsziekenhuisgebouw te redden van sloop en Herman interviewde hem. Het artikel alarmeerde de Nederlandse media en tussen Kolff en zijn biograaf, want dat zou Herman worden, ontstond een bijzondere band. Herman richtte op verzoek van Kolff samen met arts John Jacobze in 2003 de Willem Kolff Stichting op om Kolffs professionele nalatenschap als medisch innovator voor de toekomst te bewaren. Het ziekenhuisgebouw is gerestaureerd, op de eerste verdieping van het verpleeghuis dat er nu in gevestigd is, bevindt zich sinds 2008 de Kolff Museumkamer. Herman publiceerde in 2003 zijn eerste Kolff-biografie, getiteld Dokter Kolff, kunstenaar in hart en nieren. Het boek kreeg sindsdien diverse heruitgaven en ‘updates’ in 2006 (Engelstalig), 2008, 2011, 2018 en 2020 (wederom Engelstalig). Inmiddels is het getiteld: De man die miljoenen levens redde, Dokter Willem Kolff 1911-2009, uitgegeven door Balans. Herman was naast publicist in totaal 17 jaar directeur van de Willem Kolff Stichting. Hij is een veelgevraagd spreker over Kolff en de kunstnier (en andere onderwerpen) in binnen- en buitenland. Herman is op dit moment hoofdredacteur van twee historische tijdschriften en werkt nog altijd als historisch auteur en uitgever.

'Het land van de kunstnier' is mede mogelijk gemaakt door:

Cultuurfonds Overijssel

Staargaard-Van Oostrom Meyjes Fonds

Stichting Historia Medicinae

Nierstichting Nederland

Cellebroedersweg 7a
8261 GV Kampen

info@hermanbroers.nl
06-23366394

Colofon